Datrysiadau

Gwyddys bod cyfalaf dynol a chyfalaf cymdeithasol yn cael effaith ar iechyd a lles. Mae tystiolaeth o Ewropyn awgrymu y gall ymyriadau polisi sydd wedi’u targedu at wella cyfalaf cymdeithasol unigol wella iechyd unigolion yn uniongyrchol a chyfrannu at gyfalaf cymdeithasol cymunedol, gan atgyfnerthu rôl fuddiol cyfalaf cymdeithasol unigol.

Cyfalaf Dynol

Mae diffiniadau o gyfalaf dynol yn cwmpasu’r syniad y ceir buddsoddiadau mewn pobl fel addysg, hyfforddiant neu iechyd, a bod y buddsoddiadau hyn yn cynyddu cynhyrchiant unigolyn. Cyfalaf dynol yw gwerth sgiliau, gwybodaeth, galluoedd, rhinweddau cymdeithasol, personoliaeth a phriodoleddau iechyd unigolion. Mae’r ffactorau hyn yn galluogi unigolion i weithio, ac felly cynhyrchu rhywbeth o werth economaidd. Fe’i mesurir fel swm cyfanswm enillion posib pawb yn y farchnad lafur yn y dyfodol. Mae’r Swyddfa Ystadegau Gwladol yn cynhyrchu amcangyfrifon cyfalaf dynol ar gyfer y DU.

Mae Prifysgol Harvard wedi cynhyrchu crynodeb o sut i roi hwb i gyfalaf dynol a’r ffactorau sy’n bwysig, gan gynnwys: addysg; hyfforddiant galwedigaethol; hinsawdd o greadigrwydd; a seilwaith. Yn y DU, mae’r Sefydliad Siartredig Personél a Datblygu (CIPD) wedi cyhoeddi’n eang ar gyfalaf dynol. Mae adroddiad technegol CIPD ar ddamcaniaeth cyfalaf dynol yn cyflwyno’r achos dros fuddsoddi mewn pobl fel unigolion ac o’r lefel sefydliadol, ac yn darparu cyfres o argymhellion ar gyfer gwella cyfalaf dynol gan gynnwys: hyfforddiant ffurfiol; mentora; anogaeth; tracio hwyliau a chynhyrchiant; a rheoli doniau i gadw cyfalaf dynol o fewn sefydliad neu leoliad.

Cyfalaf Cymdeithasol

Cyfalaf cymdeithasol yw’r rhwydweithiau o berthnasoedd ymhlith pobl sy’n byw ac yn gweithio mewn cymdeithas benodol, gan alluogi’r gymdeithas honno i weithredu’n effeithiol. Mae cyfalaf cymdeithasol yn deillio o’r gallu dynol i ystyried eraill, i feddwl a gweithredu’n hael ac yn gydweithredol. Mae tair agwedd graidd ar gyfalaf cymdeithasol: perthnasoedd cymdeithasol; ansawdd perthnasoedd a dealltwriaeth a rennir. Mae’r Swyddfa Ystadegau Gwladol yn cynhyrchu canfyddiadau ar gyfalaf cymdeithasol yn y DU.

Mae adolygiad systematig wedi cyflwyno tystiolaeth gref i awgrymu bod gan bobl sydd â statws economaidd-gymdeithasol is lefelau is o gyfalaf cymdeithasol yn gyffredinol, a bod diffyg cyfalaf cymdeithasol yn gysylltiedig ag anghydraddoldebau economaidd-gymdeithasol mewn iechyd. At hynny, gall y cyfalaf cymdeithasol hynny rhwng perthnasau agos neu gymunedau clos wrthbwyso rhai o effeithiau negyddol statws economaidd-gymdeithasol isel ar iechyd.

Mae llythrennedd iechyd yn nodwedd allweddol o gyfalaf cymdeithasol. Hwnyw’r adnoddau cymdeithasol y mae eu hangen ar unigolion a chymunedau i ddod o hyd i wybodaeth a gwasanaethau, eu deall, eu gwerthuso a’u defnyddio i wneud penderfyniadau am iechyd. Mae llythrennedd iechyd  yn grymuso pobl i wneud dewisiadau cadarnhaol ac yn alluogwr sy’n cefnogi hyrwyddo tegwch drwy wella mynediad pobl at wybodaeth iechyd, a’u gallu i’w defnyddio’n effeithiol. Mae gan ddatblygiadau iechyd digidol y potensial i helpu i wella mynediad, lleihau costau’r system gofal iechyd a gwella deilliannau iechyd. Fodd bynnag, mae gan atebion technoleg i lythrennedd iechyd digidol y potensial i hyrwyddo llythrennedd iechyd a bod yn rhwystr ill dau. Hefyd, mae tystiolaeth o sut mae gwahanol agweddau ar gyfalaf cymdeithasol yn effeithio ar wahanol ddeilliannau iechyd  i wahanol actorion yn parhau’n aneglur, a phrin yw’r llenyddiaeth ar fanteision iechyd ymyriadau cyfalaf cymdeithasol.

Adnoddau defnyddiol: